مترجم و ساختار مقالات علمی

---

1399/06/20

---

بین دسته بندی های مختلفی که از ترجمه ارائه شده است، ضروری می نماید نوع دیگری از تفکیک ترجمه ها را اضافه کنیم که گرچه در دسته‌بندی‌های علمی و تعریف شده نمی گنجد، اما قطعاً از نگاه پژوهشگر تیزبین و زیرک دور نخواهد ماند. البته در این نوع دسته بندی که با آن اشاره خواهد شد، متون عمومی جایی ندارند و روی سخن ما با متون تخصصی و متونی است که در کشاکش ارسال به ژورنال ها و داوری هستند.

این دسته بندی ترجمه پیش از هر چیز متوجه مترجم است. مترجم آشنا با پژوهش و مترجم بیگانه با آن. به تعبیری دسته اول ترجمه‌هایی که زیر نظر مترجم پژوهشگر و دسته دوم ترجمه‌هایی که زیر نظر مترجم بیگانه با پژوهش و ساختار آن ترجمه شده اند. برای برجسته‌سازی اهمیت این موضوع باید به ساختار مقالات پژوهشی اشاره کرد. بدیهی است مقالات پژوهشی و قابل ارسال به ژورنال ها با مقالاتی که در مجلات هفتگی یا سایت های همگانی ثبت می شوند فاصله های نجومی دارند. پسوندهای ISI، ISC، پژوهشی و ... خود مهر تأییدی بر نکته اخیر است. به همین سبب مترجم متون تخصصی و مقالات ژورنالی اگر تصمیم می‌گیرد که وارد این حوزه خطیر شود، وظیفه دارد از وجود بعضی مؤلفه ها و ویژگی ها در خودش اطمینان حاصل کند.

نویسنده ای را در نظر بگیرید که پس از چند مقاله علمی پژوهشی داخلی، به قصد کسب امتیاز ISI، مقاله ای بنویسد و آن را به مترجمی بسپارد. چندان دور از ذهن نیست که نویسنده مقاله تصور ذهنی روشنی نسبت به چگونگی مقالات ISI نداشته باشد و ساختار مقاله را آن گونه ای تنظیم کرده باشد که تاکنون در مجلات علمی پژوهشی داخلی مرسوم بوده است. در این جا رسالت مترجم است که مقاله را به سمت ساختار مقالات ISI هدایت کند و این تنها در گرو آشنایی او با فضای مقالات و ژورنال هاست.

برای مثال مترجم باید بداند که مقالات از چه قسمت هایی تشکیل می شوند، تعداد واژگان چکیده چه مقدار باشد؛ بدنه مقاله از چه بخش هایی تشکیل شده باشد؛ ساختار این نوع مقالات چه تفاوتی با ساختار مقالات علمی پژوهشی دارد؛ شیوه تدوین منابع به چه صورت است و بسیاری موارد دیگر که خود حکایتی است جدا...

اهمیت آشنایی با این اطلاعات از این روست که اگر مقاله ‌ای به سبب عدم رعایت این موارد جهت اصلاح به نویسنده بازگردانده شود، وقفه‌ای برای چاپ مقاله یا حتی تعیین تکلیف نهایی آن ایجاد می شود. پس طبیعی است مترجمی که هیچ شناختی نسبت به پژوهش ندارد، نمی‌تواند محصولی درخور یک مجله معتبر ارائه کند و تنها کسی که متضرر می‌شود، نویسنده مقاله است، بی ‌آنکه روحش از این آسیبی که به او رسیده خبر داشته باشد.

چندین بار گفته شد اما به نظر می‌رسد اهمیت این موضوع آن چنان است که لازم است بارها و بارها یادآوری شود که صرف آشنایی با یک زبان به معنای توانایی ترجمه نیست.

از این رو ترپ مترجمان و ویراستارانی از حوزه پژوهش و دانشگاه را گرد هم جمع کرده تا نشان دهد برگرداندن متن از یک زبان به زبانی دیگر تنها یک منزل از مسیر ترجمه است که بدون پیوند با سایر منزلگاه ها، نمی توان به مقصد نهایی رسید. چراکه:

ترجمه یک فن است و تعهدات علمی و اخلاقی زیادی را می طلبد.

---